Leerhuisdag ‘Op weg naar Kerst’ op zaterdag 17 november 2018
In Groningen-stad, in de Emmäuskerk werd de Leerhuisdag 2018 gehouden door Evert Jan Veldman, predikant van de Protestantse Gemeente Groningen. Deze dag kreeg als titel: ‘Ja, het woord is vlees geworden!’ (Johannes 1,14)
In de wervingsfolder stond:
“Deze woorden klinken elk jaar opnieuw in de liturgie op de 1e Kerstdag. ‘Hij heeft onder ons zijn tent opgeslagen,’ voegt de Willibrordvertaling 1995 er aan toe. De woorden vlees en tent hebben iets voorlopigs in zich. Vlees kun je verwonden en kan vergaan. En een tent wordt opgezet en weer afgebroken. De blik van de gelovige wordt verlegd van de hemel naar de aarde.
Peter Rollins (1973), de Noord-Ierse schrijver, filosoof en theoloog, laat in zijn werk het troostende en hoopvolle zien van deze perspectiefwisseling. Hij daagt uit en inspireert. Om niet weg te vluchten voor onze eigen kwetsbaarheid. Om niet een eeuwig veilig heenkomen te zoeken in een gedroomde hemel. Zonder de hoop te verliezen en het te moeten stellen zonder troost.”
Enkele punten uit het programma van deze bijeenkomst.
Evert Jan Veldman laat een korte film zien waarin Peter Rollins een verhaal vertelt dat de ronde deed in zijn jeugd in Belfast tijdens ‘de troubles’. ‘De troubles’ is de naam van de tijd waarin er een burgeroorlog in Noord Ierland was. In die burgeroorlog gebeurde onder meer dat een strijder een bom legde in een warenhuis in Belfast en dat die strijdgroep dan belde om te zeggen: binnen 5 minuten moet het warenhuis geëvacueerd zijn. Het verhaal gaat over een IRA strijder die gestorven is en aan de hemelpoort komt bij Petrus. Petrus pakt zijn boek en leest erin en zegt: je staat er niet in, je komt niet in de hemel, je zat bij de IRA. Dan zegt de man dat hij helemaal de hemel niet in wil. Hij komt voor iets anders en zegt: de hemel moet binnen een paar minuten geëvacueerd worden.
Peter Rollins in 2015 (foto: wikipedia)
Wat sterk bij Rollins naar voren komt, is de gedachte van omkering: in plaats van de concentratie op de hemel moet de aandacht naar de aarde. In de samenleving van ons en van verder weg is zoveel gaande aan armoede, oorlog, eenzaamheid, tweedeling. Mensen moeten hier aandacht voor hebben en proberen met elkaar er aan te werken opdat de wereld leefbaarder wordt. Het werk aan een betere wereld moet door mensen op aarde gebeuren. Kerstmis is het geboortefeest van Jezus. Jezus kennen we uit het Nieuwe Testament. Jezus is de mens die kiest voor mensen die in nood leven, in benarde situaties verkeren en onvrij zijn. Rollins zegt: Jezus maakt van slaven vrije mensen.
Ook worden er beelden getoond, waaronder een foto van het kruis. Evert Jan vertelt dat als een mens in de tijd van Jezus tot de kruisdood was veroordeeld deze mens buiten de samenleving stond. Dit dodelijk wapen veroorzaakte de dood en maatschappelijk gezien totale uitsluiting; je hoorde er niet meer bij. De mens die de kruisdood stierf was bij de veroordeling al ten diepste uitgerangeerd. Het kruis is zo een teken van volledige ellende, angst en hopeloosheid. De mens aan het kruis is totaal alleen en totaal kwetsbaar. Deze kwetsbaarheid laat zich ook zien in mensen en ook in de natuur, dus in de hele schepping. Het is een oproep aan elkaar om je te bekommeren om de ander en het andere. “Het woord is vlees geworden”: in de verkondiging van Rollins staat ‘woord’ als symbool voor de hemel en ‘vlees’ als symbool voor de aarde. Vlees is kwetsbaar, vergaat, is eindig: is aards.
Wat verstaat Peter Rollins onder kwetsbaar leven?
Als een belangrijke gedachte in het werk van Rollins de bekommernis om de ander is, gaat het om de ‘ontmoeting’ met de ander in zijn of haar situatie. Dit betekent aandacht voor diepte en complexiteit van het leven. Deze complexiteit maken we mee in de (dagelijkse) realiteit. Daar gebeurt het. Dat vraagt een aandachtige houding. Wij moeten in de wereld leven en niet uitzien naar de wonderen van de hemel. Rollins verbindt deze geloofshouding aan zijn opvatting ten aanzien van regels en dogma’s in de context van de kerk. Als je moet handelen volgens regels en dogma’s kan dat tegenwerken wanneer de situatie van de kwetsbare om ander handelen vraagt. Dus wat hoort volgens de geloofstraditie, kan praktisch optreden in de weg staan.
Verderop in het programma gaat de groep uiteen in kleinere groepjes.
Ieder groepje krijgt een eigen opdracht om tot verdieping te komen van wat Peter Rollins ons te vertellen heeft. In een van de groepen wordt gezamenlijk het verhaal “De Orthodoxe ketter” gelezen uit het gelijknamige boek van Rollins.
In dit verhaal wordt de tegenstelling geschetst tussen leven volgens regels en dogma’s en leven vanuit geraakt worden door kwetsbaarheid van de ander. Het verhaal gaat over een man die een vluchteling uit een naburig dorp opvangt. Hij krijgt dan te horen van de leiders van de gemeenschap dat die vluchteling volgens de geloofsregels moet vertrekken. Maar de man zegt: Ik bescherm de vluchteling hier in mijn huis. Ik heb de bijbel en de woorden van God niet nodig om te weten hoe ik moet handelen.De man zegt dat hij al gevraagd is om voor deze mens te zorgen. Ik zie in het gezicht van de vluchteling nood en kwetsbaarheid. Ik word door deze nood en kwetsbaarheid tot een liefdevol handelen aangezet. En dit is ook de vraag van God. De man die in opstand kwam tegen de geloofsregels, hielp de vluchteling. Zijn praktisch handelen liet Gods ‘woord’ tot ‘vlees’ worden.
Geloven is niet ‘het leven’ volgens regels vanuit de kerk of opgesteld vanuit bijbelse kennis. Want zolang dit bij woorden blijft, is geloven theoretisch. Rollins pleit voor aandacht voor het kwetsbare, ‘het vlees’, het aardse. Zijn oproep is: blijf de mens zien in zijn kwetsbare, zoekende realiteit. Regels en dogma’s kunnen leven afknijpen. Dan worden zij tot tralies die de mens belemmeren om te zien wat er werkelijk gaande is.
Peter Rollins pleit er voor om Gods ‘woord’ tot ‘vlees’ te laten worden; om het hemels perspectief in te wisselen voor de aardse realiteit. Ook al raakt deze realiteit aan onze eigen kwetsbaarheid. In het verhaal waarin de man kiest voor de vluchteling en niet handelt volgens de regels, weet hij niet wat hem te wachten staat. Hij kiest niet voor zijn eigen veiligheid maar voor veiligheid van de vluchteling.
augustus 2019,
Agnes de Vries
